Cordyceps to grzyb, inaczej nazywany aweto, yarchagumbu czy maczużnik. Od wieków stosowany jest w medycynie chińskiej jako środek leczniczy, natomiast dzisiaj zdobywa popularność jako suplement lub jeden z tzw. super foods. Wykazuje działanie przeciwzapalne, adaptogenne czy wspomagające układ hormonalny, nerki oraz wątrobę. Wciąż prowadzi się badania na temat jego dobroczynnych właściwości oraz możliwości wykorzystania go w łagodzeniu rozmaitych dolegliwości. Dowiedz się, wszystkiego, co warto wiedzieć na temat maczużnika chińskiego.
Najpopularniejsze odmiany Cordycepsa
Cordyceps to rodzaj grzyba, który pasożytuje głównie na bezkręgowcach. Wnika w larwy ciem z rodziny Thitarodes oraz tworzy z nich grzybnię. W Polsce istnieje kilka jego odmian – Cordyceps bifusispora, Cordyceps militaris (maczużnik bojowy), Cordyceps tuberculata (maczużnik guzkowaty). Oprócz tego wyróżniamy przykładowo Cordyceps ophioglossoides, Cordyceps nipponica, Cordyceps pseudomilitaris, Cordyceps sinclairii, Cordyceps heteropoda czy Cordyceps cicadae. Większość z nich w różnym stopniu wykazuje pozytywne działanie na ludzki organizm, natomiast inne okazują się silnie trujące, w szczególności gdy nie zostaną poddane odpowiedniej obróbce. Mimo wszystko w formie suplementów (to znaczy przede wszystkim tabletek i proszków), najczęściej do czynienia mamy z odmianą rosnącą w Azji, czyli Cordyceps sinensis.
Historia grzybów z gatunku Cordyceps
Grzyby z gatunku Cordyceps, które można bezpiecznie spożywać, naturalnie występują na wysokości powyżej 3500 metrów nad poziomem morza w niektórych częściach Himalajów – głównie środkowo-zachodnich. Cordyceps sinensis od wieków stosowany był w tradycyjnej medycynie chińskiej. Wykorzystywała go ludność zamieszkująca Płaskowyż Tybetański. Po zbiorach grzyba mielono go i suszono, a następnie przygotowywano z niego gorący, leczniczy napar, który miał być afrodyzjakiem, działać regenerująco, pomagać w leczeniu schorzeń nerek oraz wątroby. Również aktualnie jedna z niewielu stosowanych powszechnie odmian maczużnika to właśnie Cordyceps sinensis.
Niektóre z odmian rosnących w Polsce są silnie trujące. W związku z tym, że Cordyceps jest stosunkowo drogi, aktualnie często produkuje się go w laboratoriach. Z Chin donosi się o degradacji jego naturalnych siedlisk w związku ze zbyt dużym natężeniem zbiorów. Jednym z momentów w nowożytnym świecie, gdy o grzybach maczużnika zrobiło się głośno, była olimpiada w Seulu w roku 1993. Wówczas dyskusja na temat Cordycepsa była prowadzona w związku z ówczesną aferą dopingową.
Co to znaczy, że grzyb jest entomopatogeniczny?
Maczużnik jest entomopatogeniczny, a znaczy to tyle, że wykazuje negatywne, chorobotwórcze działanie u larw, których ciała zasiedla. Kiedy owad ma kontakt z zarodnikiem grzyba, ten przylepia się do jego ciała i wnika w nie, najczęściej przez naturalne otwory znajdujące się w jego ciele lub poprzez zranienie. Może samodzielnie wydzielać substancje, które rozpuszczają oskórek owada. Następnie strzępki infekcyjne atakują ciało żywiciela i rozsadzają jego narządy. Jednocześnie wydzielają się substancje, które mają na celu wywołać paraliż owada i osłabić jego reakcje obronne.
Wówczas grzyb tworzy z nosiciela swoją grzybnię, z której elementów może wytwarzać przetrwalniki odporne na działanie czynników zewnętrznych. Po pewnym czasie od zasiedlenia owad przestaje funkcjonować, jego ciało się wykręca, a następnie zamiera. Po śmierci nosiciela grzybnia wytwarza nowe zarodniki, które umożliwiają zainfekowanie innych owadów. W zdecydowanej większości przypadków grzyby entomopatogeniczne stanowią przedstawicieli gatunków niższych, jednak z przypadku maczużnika jest inaczej. Wyróżniamy około 3 tysiące różnych gatunków grzybów o takim chorobotwórczym schemacie działania na owadach. Cordyceps potocznie nazywa się grzybami zombie przez to, że żyje w ciałach martwych larw, które infekuje i zabija.
Zastosowanie Cordycepsa – na co działa Cordyceps?
Aktualnie Cordycepsowi przypisuje się następujące właściwości:
- zmniejszanie stanów zapalnych,
- wspomaganie pracy i wytwarzania hormonów u mężczyzn,
- wzrost libido oraz rozwiązywanie problemów z erekcją,
- niwelowanie skutków stresu oraz nadmiernego zmęczenia,
- wspieranie zdrowia nerek oraz wątroby.
Oprócz tego bywa pomocny w przypadku polepszania wyników sportowych, regeneracji czy wzmacniania odporności. Pomaga zapobiegać chorobom autoimmunologicznym związanym ze zmianami skórnymi czy problemami z przewodem pokarmowym. Wpływa bowiem na zwiększoną tolerancję immunologiczną oraz ułatwia zasiedlanie jelit pożytecznymi bakteriami. Cordyceps zmniejsza ilość toksyn w organizmie. Chociaż w obecnych czasach nie powinniśmy traktować go jako lek, ani uznawać za istotny element terapii schorzeń, na które cierpimy, to może wspomagać ich leczenie i być uzupełnieniem zdrowej diety. Stosują go pacjenci leczący się na otyłość, insulinooporność czy Hashimoto. Jakie inne zastosowania znajduje Cordyceps?
Cordyceps i jego wpływ na wyniki sportowe
Podczas wysiłku fizycznego korzystamy z Adenozyno-5′-trifosforanu (ATP), który jest koenzymem służącym między innymi transportowaniu energii. Stanowi magazyn energii, jej nośnik oraz wyzwalacz metabolizmu komórkowego. Reguluje też ciśnienie krwi. W ciągu doby zużywamy go pomiędzy 80 a 90 mg. Koenzym nie może odkładać się w tkankach i musi być wytwarzany na bieżąco. Obecnie posiadane dane wskazują na to, że Cordyceps wspomaga produkcję ATP, co może mieć pozytywny wpływ na wyniki sportowe. Według dostępnych nam informacji jego zastosowanie może:
- zwiększać pojemność płuc w czasie wysiłku,
- poprawiać samopoczucie i ograniczać skutki zmęczenia organizmu,
- polepszać wyniki podczas wysiłku beztlenowego,
- pozwolić na efektywniejsze dostarczanie energii organizmowi w czasie wysiłku,
- zwiększać wydolność i siłę oraz poprawiać ogólne wyniki sportowe.
Cordyceps i jego wpływ na zdrowie oraz witalność
Cordyceps zdobywa dużą popularność jako suplement, co wiąże się z tym, że wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwuteniające i przeciwwirusowe. Oprócz tego dowiedziono, że zwiększa wrażliwość organizmu ludzkiego na insulinę, a co za tym idzie, reguluje poziom cukru we krwi. Prawdopodobne jest, że Cordyceps powoduje apoptozę komórek niektórych nowotworów, jednak potrzebne są dalsze badania.
Umożliwia wykonywanie wielu zadań jednocześnie, wspomaga podzielność uwagi oraz koncentrację. Sprawia, że lepiej adaptujemy się do trudnych warunków środowiska. Co ciekawe, dzięki temu, że zwiększa pojemność płuc, można wykorzystywać go podczas wycieczek górskich, by poprawić adaptację do zmniejszającego się stężenia tlenu w powietrzu.
Cordyceps, a przeziębienie i grypa
Cordyceps można stosować wspomagająco w stanach podgorączkowych, przeziębieniach i sezonie grypowym zarówno jako formę profilaktyki, jak i metodę wspomagającą leczenie. Zanim dojdzie do infekcji Cordyceps wzmocni odporność, stymulując aktywność makrofagów. W sytuacji, w której będziemy mieć kontakt z patogenami, będzie zagrzewał organizm do walki z nimi, a gdy infekcja już się rozwinie, maczużnik wspomoże starania o przywrócenie organizmu do stanu homeostazy.
Grzyb doskonale radzi sobie w przypadku łagodzenia objawów astmy czy obturacyjnej choroby płuc i ogranicza nieprzyjemne skutki ich objawów dla pacjenta. Cordyceps niweluje uporczywy kaszel i pomaga odksztuszać zalegającą w układzie oddechowym wydzielinę. Już w starożytności stosowano go w infekcjach górnych dróg oddechowych, leczeniu zapalenia płuc oraz oskrzeli.
Cordyceps i problemy z erekcją oraz zmniejszone libido
Cordyceps poprawia krążenie oraz nastrój, a także niweluje zmęczenie. Można spojrzeć na niego jak na środek, który wspomoże impotentów. Wielokrotnie testowano jego wpływ na erekcję, a także próbowano wykorzystywać go w leczeniu niepłodności mężczyzn. Cordyceps ma wpływ na proces spermatogenezy, poprawiając wytwarzanie plemników i ich ruchliwość.
Wspomaga też gospodarkę hormonalną i wydzielanie testosteronu. Działa na nią regulująco i tonizująco. W takich zastosowaniach nierzadko łączy się go z ekstraktem z korzenia żeń-szenia syberyjskiego, reishi oraz korzenia maca. W przeciwieństwie do innych jego właściwości te związane ze sprawnością seksualną rozpropagowali Nepalczycy. Stosowali go jako afrodyzjak. Właśnie w związku z ich działalnością w obecnych czasach nazywany jest „Viagrą z Himalajów”.
Maczużnik a działanie antystarzeniowe
Cordyceps zawiera antyoksydanty, sterole, związki fenolowe, polisacharydy i inne substancje, które chronią organizm nie tylko od wewnątrz, ale również od zewnątrz. Ma świetny wpływ na skórę, zwiększa jej odporność na oddziaływanie promieniowania UV czy opóźnia pojawianie się pierwszych oznak starzenia. Maczużnik wzmacnia też naczynia krwionośne, a zatem wpływa pozytywnie na koloryt skóry i widoczne na jej powierzchni naczynka. Zwalcza wolne rodniki i stymuluje skórę do intensywnej odbudowy. Zabezpiecza ją też przed rozwojem chorób o podłożu zapalnym takich jak trądzik.
Substancje biologicznie aktywne – Cordyceps
Maczużnik zawiera szereg biologicznie aktywnych substancji, którym zawdzięcza swoje nietypowe działanie. Wśród nich można wymienić:
- Kordycepinę – która ma działanie pozwalające zabijać niektóre komórki białaczki. W badaniach na zwierzętach wykazała pozytywne efekty związane z leczeniem depresji. Ma działanie przeciwwirusowe i pomaga w leczeniu różnych odmian grzybic.
- Hipoksantynę – która naturalnie występuje w tkankach oraz płynach ustrojowych wielu organizmów żywych. Powstaje w związku z przemianami adeniny i metabolizuje się do moczanu.
- Ergosterol – podstawa leków przeciwgrzybicznych dla ludzi. Jest prowitaminą D2, która wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu. Zasadniczo nie występuje wyłącznie w gatunku Cordyceps, ale również w wielu innych grzybach. Prawdopodobnie dzięki tej substancji po zastosowaniu maczużnika udało się ograniczyć zwłóknienie wątroby u człowieka w prowadzonych przez chińskich naukowców badaniach z 2014 roku.
- Kwas dipikolinowy – pomaga grzybom w przetrwaniu, stabilizuje ich strukturę oraz zwiększa odporność na promieniowanie UV.
- Lectyny – o szerokim spektrum działania. Są związane z przetwarzaniem węglowodanów oraz wytwarzaniem odporności przez grzyby. Chronią rośliny przed szkodnikami i znajdują się naturalnie w pożywieniu ludzi.
Oprócz nich Cordyceps zawiera związki przeciwmalaryczne, które wykorzystywane są między innymi w leczeniu malarii, a także substancje przypominające naturalne antybiotyki.
Witaminy i minerały w Cordycepsie
Cordyceps swój pozytywny wpływ na organizm zawdzięcza nie tylko wspomnianym wyżej substancjom, ale też witaminom i minerałom, które na co dzień znajdujemy w pożywieniu. Wśród związków, na które można natknąć się w jego składzie, są:
- Witamina A – która jest niezbędna dla zachowania w zdrowiu narządu wzroku. Jej niedobory wywołują „kurzą ślepotę”, czyli problemy z prawidłowym widzeniem po zmierzchu. Witamina A nazywana jest substancją młodości, ponieważ pozytywnie wpływa na wygląd włosów, skóry i paznokci.
- Witamina B12 – czyli inaczej kobolamina. Bierze udział w przemianach metabolicznych i procesach krwiotwórczych. Jest też niezbędna do zachowania równowagi psychicznej i ma działanie neuroprotekcyjne. Powinna być suplementowana przez wszystkich wegan i wegetarian, jeśli ci nie stosują żywności fortyfikowanej. Dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę wynosi 2,4 μg u osoby dorosłej.
- Witamina B3 – inaczej niacyna lub kwas nikotynowy. Silnie powiązana z funkcjonowaniem układu nerwowego, wytwarzaniem hormonów płciowych, prawidłowym stężeniem cholesterolu i poziomu cukru we krwi. Odgrywa istotną rolę w zachowaniu zdrowia włosów, skóry i paznokci ze względu na to, że leczy przebarwienia skórne, niweluje zaczerwienienie, działa pobudzająco na produkcję kolagenu i elastyny oraz ogranicza negatywne działanie wolnych rodników.
- Selen – podobnie jak poprzedniczka chroni przed wolnymi rodnikami i wspomaga usuwanie toksyn z organizmu, wzmacnia serce oraz układ nerwowy. Testowano jego wpływ na choroby neurodegeneracyjne. Pomaga w zachowaniu równowagi hormonalnej, a jego niedobory mogą być związane z występowaniem niektórych chorób autoimmunologicznych takich jak Hashimoto czy niedoczynność tarczycy.
- Miedź – jest związana z wytwarzaniem energii przez organizm, procesami przekaźnictwa nerwowego czy prawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego. Bierze udział w procesach krwiotwórczych, dba o zdrowie układu kostnego czy odpowiedni poziom kolagenu. Najczęściej znaleźć można ją w produktach odzwierzęcych oraz nasionach. W śladowych ilościach występuje też w niektórych owocach.
- Cynk – suplementację cynku nierzadko zaleca się w stanach obniżonej odporności, problemów z włosami, skórą, paznokciami czy libido. Umożliwia sprawne gojenie się ran, wpływa na pracę wielu narządów w tym trzustki i tarczycy. Jego niedobory mogą być związane z problemami z płodnością. Nie jest magazynowany w organizmie, co sprawia, że podobnie jak wspomniane wcześniej w ATP należy dostarczać go wraz z dietą na bieżąco.
Przyszłe możliwości wykorzystania Cordycepsa w medycynie
Maczużnik może znaleźć w przyszłości zastosowanie w co najmniej kilku różnych gałęziach medycyny, gdyż we wstępnych badaniach w niektórych przypadkach wykazano jego pozytywne działanie. Oprócz wspomnianych już badań, w których przy użyciu Cordycepsu udało się spowolnić zwłóknienie wątroby, mówi się o tym, że:
- za pomocą wyizolowanych z maczużnika substancji osiągnięto aktywność cytotoksyczną w stosunku do komórek białaczki HL-60,
- potencjalnie możliwe byłoby wykorzystywanie Cordycepsu w zapobieganiu odrzuceniom przeszczepów niektórych narządów,
- maczużnik wykazuje działanie wpływające na poprawę pamięci oraz zdolności poznawczych, zatem teoretycznie można by podjąć próby zmierzające do wykorzystywania go w lekach neuroprotekcyjnych.
Dawkowanie Cordycepsu – jak stosować maczużnika?
Nie istnieją jasne wytyczne dotyczące dawkowania Cordycepsu, a stężenie substancji aktywnych różni się pomiędzy poszczególnymi gatunkami, egzemplarzami grzybów, a nawet ich elementami. Maczużnik sprzedawany jest w formie tabletek lub proszku. Należy zatem sprawdzić propozycje producenta dotyczące dawkowania oraz ściśle ich przestrzegać.
Kapsułki z Cordycepsem najczęściej spożywamy 1-2 razy dzienne, popijając wodą jedną tabletkę. Maczużnik w proszku rozpuszcza się w wodzie i spożywa się go przed lub w trakcie posiłku. Nie należy spożywać więcej niż 2000 mg ekstraktu z Cordycepsu w ciągu doby. Specyfiku nie można stosować jeśli chorujemy na choroby przewlekłe lub jeżeli przyjmujemy na stałe jakieś leki. W razie chęci jego suplementacji w celu wyeliminowania rozmaitych dolegliwości należy skonsultować ten pomysł z lekarzem.
Skutki uboczne przyjmowania Cordycepsu
Cordyceps, chociaż wydaje się być dość przydatną rośliną, może powodować skutki uboczne u osób, które mają problemy z krzepnięciem krwi lub przyjmują leki, które jakkolwiek wpływają na ten parametr. Oprócz tego może zaszkodzić osobom, które przyjmują leki przeciwcukrzycowe. Nie zaleca się stosować go w celach regeneracyjnych po zabiegach lub wypadkach, w których doszło do przerwania ciągłości tkanek, ponieważ wykazuje działanie rozrzedzające krew i może być przyczyną powstania krwotoku. Nie wolno stosować go również przed, w trakcie oraz kilka tygodni po wykonaniu tatuażu lub makijażu permanentnego, piercingu i innych modyfikacji ciała.
Źródła:
Wang W. Q., Chronic obstructive pulmonary diseases improvement of 40% after Cordyceps supplement, Trad Chinese Med, 1995
Colson S. N., Cordyceps sinensis and Rhodiola rosea based supplementation in male cyclists and its effect on muscle tissue oxygen saturation, J Strength Cond Res, 2005
Peng Y., Tao Y., Wang Q i inni. Ergosterol is the active compound of cultured mycelium Cordyceps sinensis on antiliver fibrosis, Based Complement, 2014
Ng T. B., Wang H. X., Pharmacological actions of Cordyceps, a prized folk medicine. Journal of Pharmacy and Pharmacology, 2005
Chen P. X., Wang S., Nie S. i inni, Properties of Cordyceps sinensis: a review. Journal of Functional Foods, 2013
