Zmienność biologiczna w obserwacjach mikologicznych
W świecie mikologii coraz więcej osób interesuje się obserwacją grzybni – jej strukturą, rozwojem i zmiennością. To zrozumiałe, że pojawiają się pytania:
„Dlaczego jedna grzybnia wygląda zupełnie inaczej niż inna, mimo że to ten sam gatunek lub odmiana?”
Poniżej wyjaśniamy, skąd bierze się ta różnorodność i dlaczego jest to zjawisko naturalne, a nie wynik błędu produktu.
Grzybnia to organizm, nie maszyna
Grzybnia w growkit i naturze to dynamiczna sieć strzępek, która rozrasta się w podłożu. W przeciwieństwie do syntetycznych materiałów czy produktów przemysłowych, nie można oczekiwać, że zawsze będzie wyglądać identycznie.
To żywa struktura, reagująca na otoczenie oraz działająca zgodnie z biologicznymi mechanizmami, które często prowadzą do różnic fenotypowych – nawet przy tym samym materiale wyjściowym.
Zmienność grzybni: skąd się bierze?
1. Warunki środowiskowe
Grzybnie są bardzo wrażliwe na czynniki takie jak:
- temperatura (nawet niewielkie wahania typu 1-3 stopnie C),
- wilgotność powietrza i podłoża,
- dostęp tlenu i wentylacja,
- skład mikrobiologiczny otoczenia.
Każdy z tych elementów wpływa na to, jakie cechy zostaną ujawnione w obrębie danej grzybni.
2. Epigenetyka i starzenie się komórek
Nawet przy identycznym DNA, różnice mogą wynikać z epigenetyki – czyli tego, które geny są aktywowane, a które „uśpione”. Ponadto grzybnia z czasem może się „męczyć” (senescence), co wpływa na jej wygląd i tempo wzrostu.
3. Losowość w rozwoju
Grzyby – podobnie jak inne organizmy – wykazują pewien poziom biologicznej losowości. To znaczy, że nawet dwa identyczne fragmenty grzybni mogą nie rozwinąć się w dokładnie ten sam sposób.
„Even isogenic fungal strains can vary in growth depending on culture conditions and age.”
— Fungal Biology Reviews, 2022
https://doi.org/10.1016/j.fbr.2022.100127
Przykłady: soplówka vs. reishi
Soplówka jeżowata (Hericium erinaceus)
Grzybnia soplówki najczęściej rozwija się równomiernie i przewidywalnie. To zasługa:
- wolniejszego tempa wzrostu,
- dużej tolerancji na warunki,
- mniejszej reakcji na stres środowiskowy.
Reishi (Ganoderma lucidum)
Z kolei grzybnia reishi często zaskakuje – potrafi rosnąć płasko, pionowo, szeroko lub punktowo. To klasyczny przykład grzyba o wysokiej plastyczności fenotypowej, który bardzo silnie reaguje na warunki zewnętrzne.
Porównanie wybranych gatunków
| Gatunek | Nazwa zwyczajowa | Stabilność grzybni | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Hericium erinaceus | Soplówka jeżowata | Wysoka | Równomierny rozwój, odporna na warunki |
| Ganoderma lucidum | Reishi / Lakownica | Niska–Średnia | Mocno reaguje na otoczenie, duża zmienność |
| Pleurotus ostreatus | Boczniak ostrygowaty | Średnia | Zależy od tlenu i jakości podłoża |
| Lentinula edodes | Shiitake | Średnia | Stabilna grzybnia, ale wrażliwa na zmiany temperatury |
| Cordyceps militaris | Kordyceps wojskowy | Niska | Trudna w utrzymaniu, podatna na kontaminację |
Podsumowanie
Różnice w wyglądzie i zachowaniu grzybni to naturalna cecha organizmów grzybowych.
Nawet przy identycznym materiale wyjściowym rozwój grzybni może przebiegać inaczej – nie tylko ze względu na środowisko, ale również z powodu procesów biologicznych zachodzących wewnątrz organizmu, takich jak zmiany epigenetyczne, starzenie się komórek czy biologiczna losowość.
To nie wada – to norma w biologii. A obserwowanie tej zmienności to doskonała okazja do nauki i zrozumienia, jak grzyby funkcjonują w naturze.
Źródła:
- The Fungal Kingdom, ASM Press (2017)
https://www.asmscience.org/doi/book/10.1128/9781555819583 - Fungal Biology Reviews, Volume 36, Issue 1, 2022
https://doi.org/10.1016/j.fbr.2022.100127 - Carlile, M. J., Watkinson, S. C., & Gooday, G. W. (2001). The Fungi. Academic Press.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania
Czy grzybnia tego samego gatunku zawsze wygląda tak samo?
Nie. Grzybnie mogą wykazywać różnice nawet w obrębie tego samego szczepu. Wynika to z warunków środowiskowych i naturalnych procesów biologicznych.
Czy klonowanie eliminuje zmienność?
Ogranicza zmienność genetyczną, ale nie eliminuje wpływu środowiska i epigenetyki. Różnice nadal mogą występować.
Dlaczego soplówka wygląda zawsze podobnie?
To gatunek o stabilnym tempie wzrostu i wysokiej tolerancji na warunki – dlatego jej grzybnia jest zwykle powtarzalna.
Dlaczego Reishi zachowuje się tak nieprzewidywalnie?
Ma dużą wrażliwość na otoczenie i wysoką plastyczność fenotypową – to jej naturalna cecha.