Kratom (Mitragyna speciosa) to tropikalne drzewo z rodziny kawowców, pochodzące z Azji Południowo-Wschodniej, głównie z Tajlandii, Malezji, Indonezji i Papui-Nowej Gwinei. Od wieków liście tej rośliny były tradycyjnie wykorzystywane przez lokalne społeczności do celów medycznych i rekreacyjnych, a także jako środek pobudzający podczas długich prac. W ostatnich latach kratom zyskał popularność na Zachodzie, co doprowadziło do intensywnych debat na temat jego legalności i bezpieczeństwa.
Co to jest kratom i jak działa?
Kratom zawiera liczne związki aktywne, z których najważniejsze to alkaloidy, w szczególności mitragynina i 7-hydroksymitragynina. Te alkaloidy oddziałują na receptory opioidowe w mózgu, ale w inny sposób niż tradycyjne opioidy. To właśnie ta interakcja odpowiada za większość efektów działania kratomu.
Działanie kratomu zależy od dawki:
- Niskie dawki (1–5 g): działają stymulująco – poprawa koncentracji, euforia, zwiększona energia.
- Średnie dawki (5–15 g): efekt pośredni – przeciwbólowy i relaksacyjny.
- Wysokie dawki (>15 g): działanie sedatywne, przypominające opioidy.
Najczęściej kratom przyjmowany jest w postaci proszku, herbaty lub kapsułek.
Zastosowania kratomu
Choć brakuje dużych badań klinicznych, użytkownicy deklarują następujące zastosowania:
- Łagodzenie bólu (mięśniowego, neuropatycznego, przewlekłego).
- Redukcja objawów odstawiennych po opioidach.
- Wzrost energii i poprawa nastroju.
- Redukcja stresu i lęku społecznego.
- Terapia wspierająca w uzależnieniach.
Potencjalne ryzyka
- Możliwość uzależnienia i objawów odstawiennych.
- Skutki uboczne: nudności, potliwość, problemy z koordynacją, wątroba.
- Interakcje z lekami i brak standaryzacji składu dostępnych produktów.
Status prawny kratomu
Polska
W Polsce kratom jest nielegalny. Znajduje się w wykazie I-N ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Posiadanie, handel, import i eksport są przestępstwami.
Czechy (od 1 lipca 2025)
Zostanie zalegalizowany jako substancja psychomodulująca. Sprzedaż będzie możliwa w specjalistycznych sklepach stacjonarnych. Zabroniona będzie reklama, sprzedaż przez automaty i niesprawdzonych dostawców online. Wymagana będzie licencja i etykietowanie produktu. Eksport – w tym do Polski – pozostaje nielegalny.
Inne kraje:
- Tajlandia – legalny od 2021 r.
- Indonezja – legalny, ale planowane zmiany.
- USA – legalny federalnie, ale niektóre stany zakazują.
- Wielka Brytania, Australia, Kanada – zakazany lub zakazany do spożycia.
Podsumowanie
Kratom to roślina o dużym potencjale, ale też kontrowersjach. W Polsce jest zakazany, a przewóz przez granicę – nawet w niewielkich ilościach – grozi odpowiedzialnością karną. Czechy planują jego regulowaną legalizację od lipca 2025. Sytuacja na świecie pozostaje dynamiczna i warto śledzić zmiany prawne oraz wyniki badań.
Źródła:
- EMCDDA: https://www.emcdda.europa.eu/publications/topic-overviews/kratom_en
- WHO: https://www.who.int/news/item/18-10-2021-who-expert-committee-recommends-no-global-ban-on-kratom
- PubMed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31837633/